Vestingsteden in Nederland

Nederland kent nog heel wat vesting steden, maar wat is een vestingstad nou eigenlijk? Hoe komen ze aan die specifieke naam? Hoe kan je deze vestingsteden herkennen en wat kan je er heden ten dagen nog van het verleden terugvinden?

Vestingstad

De term vesting staat eigenlijk voor kastelen, schansen en forten. Een vestingstad is een woonplaats die in vroeger tijden, tussen de vijftiende en achttiende eeuw, versterkt is om de burgerbevolking goed te kunnen beschermen. Er werden muren, torens, stadspoorten gebouwd. Later kwam men er achter dat een andere verdedigingsstrategie beter werkte en noodzakelijk was. Veel stenen muren werden afgebroken en er werden wallen van aarde aangelegd.
De vestingsteden werden zo gebouwd dat men zich tijdens een aanval goed kon verdedigen en dat ze niet gemakkelijk veroverd konden worden.

Middeleeuwen

Veel vestingsteden werden in de middeleeuwen gebouwd. De bevolking en bloei van de handel groeide. De steden kregen stadsrechten en moesten zich tegen ongenode gasten verdedigen. Die vielen met pijlen en grote katapulten met brandende strobalen aan. De steden groeven een gracht rond de stad en bouwden een hoge muur.
De vestingsteden waren door boerderijen binnen de muren of wallen zelfvoorzienend zodat de bevolking in tijden van dreiging of oorlog zich binnen de vesting kon bedruipen.

Veel vestingsteden bleven relatief klein, dit komt omdat het schootsveld rondom de wallen niet bebouwd mocht worden, het geschut mocht niet belemmerd worden. In sommige plaatsen werden alleen houten huizen in dit gebied toegestaan, in geval van dreiging werden deze platgebrand en was het schootsveld weer vrij.

Nederlandse taal en vestingsteden

Veel termen die wij heden ten dagen gebruiken komen uit de zestiende eeuw. Wie weet nog eigenlijk wat deze termen betekenen?

Bres

Is een opening in een vestingmuur of omwalling. Deze bres is gemaakt door geschutsvuur of door een stormram zodat een aanvaller toegang tot de stad kan krijgen.

Beer

Een beer is een gemetselde puntige dam in een gracht om de vesting

Monnik

Een monnik is een puntig obstakel op een beer, het doel van een monnik is de eventuele vijand te toegang tot de stad te beletten.

Affuit

Een affuit is een onderstel voor een vuurwapen, zoals een kanon.

Bastion

Een bastion is een stenen of van aarde vijfhoekige uitbouw van een verdedigingswerk.

Arsenaal

Een arsenaal is een magazijn voor alles wat men tijdens een oorlog nodig had. Vaak zat er ook een werkplaats bij

Batterij of beukerij

Gelijke type wapens werden samengevoegd als één wapen met een onderling vuurverband.
De naam batterij kan ook verwijzen naar de plaats waar de stukken geschut opgesteld stonden.

Bolwerk

Een bolwerk is een rond verdedigingswerk vlak voor of buiten de omwalling of stadsmuren.

Coupure

Een coupure is een doorgraving of doorsnijding is een vestingwal of muur.

Courtine

Een courtine is dat deel van de wallen of muur dat tussen twee rondelen of bastions ligt.

Embrasure

Dat is de schietopening of sleuf in een borstwering

Kuras

Borstharnas

Ravelijn

Een ravelijn is een verdedigingseiland en ligt voor een vestingfront en heeft een driehoekige of puntige vorm. Een ravelijn diende ter bescherming van vijandelijk vuur.

Remise

Een remise is een bomvrije berging voor geschut en ander materieel

Schermutseling

Een schermutseling is gevecht waar maar een klein aantal mensen bij betrokken is.

Vestingwerk

Een blijvend verdedigingswerk.

Vereniging Nederlandse vestingsteden

De vereniging van Nederlandse vestingsteden is opgericht op 22 maart 2002 en zet zich in om het hele jaar cultuur historisch toerisme in de bij hun aangesloten vestingsteden te promoten.
Zij geven flyers uit, staan op evenementen en beursen om de vestingsteden te promoten. Ook geven zij onder andere een fietsroute en vaarroute langs enkele van de bij de stichting aangesloten vestingsteden uit.

Vestingsteden sieren postzegels

Ontwerper Karin Langeveld heeft voor de serie Mooi Nederland 2015 van postnl ook een serie postzegels over vestingsteden ontworpen.
In de serie maakt ze gebruik van oude kaarten en luchtfoto’s om de plaatsen goed weer te geven.